Η Ραψάνη μαθαίνει… Τι να κάνουμε για να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή;

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Μορφωτικό Σύλλογο Ραψάνης για την πρόσκλησή του να μιλήσω στην εκδήλωση, που διοργανώνεται με την υποστήριξη της κοινότητας Ραψάνης και με γενικό θέμα την προστασία του περιβάλλοντος. Ειδικότερα όμως θα αναφερθώ στο τι μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς για να συμβάλει στην προστασία του περιβάλλοντος.

Πρώτα απ’ όλα θέλω να επισημάνω ότι τα περιβαλλοντικά θέματα οφείλουμε να τα αντιμετωπίζουμε σφαιρικά, ολιστικά και όχι αποσπασματικά. Για να δείξω τι σημαίνει ολιστικά και σφαιρικά θα σας πω ένα παράδειγμα που έχει να κάνει με τα σκουπίδια. Όταν προσπαθούμε να  πετάμε λιγότερα απορρίμματα και να κάνουμε περισσότερο ανακύκλωση, τότε συμβάλλουμε  στη μείωση της κατανάλωσης και παραγωγής  ενέργειας. Κατά συνέπεια  εκπέμπονται λιγότερα αέρια στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα να περιορίζεται η κλιματική αλλαγή.

Κάθε φορά που καταναλώνεται ενέργεια παράγονται αέρια που λέγονται αέρια του θερμοκηπίου και προκαλούν αύξηση της θερμοκρασία της γης με αποτέλεσμα να έχουμε την κλιματική αλλαγή. Τα αέρια του θερμοκηπίου  είναι κυρίως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και οι υδρατμοί. Αυτά υπό κανονικές συνθήκες βρίσκονται στην ατμόσφαιρα και παγιδεύουν τη θερμική ενέργεια που εκπέμπει η γη και έτσι η γη δεν παγώνει, αλλά διατηρεί μια μέση θερμοκρασία γύρω στους 15 βαθμούς. Όταν όμως τα αέρια αυτά αυξηθούν, τότε παγιδεύουν περισσότερη θερμική ενέργεια με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας της γης. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε φαινόμενο του θερμοκηπίου. Τα αέρια του θερμοκηπίου εκπέμπονται σε μεγάλο βαθμό κατά την καύση υδρογονανθράκων, κυρίως λιγνίτη αλλά και άλλων ορυκτών καυσίμων όπως πετρελαίου και βενζίνης. Αν υπολογίσουμε και τη μείωση απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από τα δάση, λόγω αποψίλωσης αυτών, καταλαβαίνουμε ότι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης μπορεί να γίνει σημαντική, δηλαδή μέχρι το 2030 να ξεπεράσει κατά 2 βαθμούς την θερμοκρασία που είχαμε το 1990. Η αύξηση αυτή θεωρείται καταστροφική για τον πλανήτη μας.

Με την αύξηση της θερμοκρασίας προβλέπεται να έχουμε αλλού ελλειψη νερού και αλλού  πλημμύρες κι αυτό το βλέπουμε πολύ συχνά. Τελευταία είδαμε τις καταστροφικές πλημμύρες στη Γερμανία και στην Κίνα. Επίσης η αύξηση της θερμοκρασίας θα επιφέρει λυώσιμο των πάγων και άνοδο της στάθμης της θάλασσας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσουν περιοχές που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο, όπως τα δέλτα των ποταμών και τα νησιά. Γι αυτό πρέπει να γίνουν κατάλληλα έργα ώστε να προστατευθούν. Ακόμη προβλέπεται ότι οι καύσωνες θα αυξηθούν πολύ με συνέπεια την αύξηση των πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων. Ο αγροτικός τομέας θα πληγεί και ίσως χρειαστούν νέες ανθεκτικές καλλιέργειες.Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως για πολλούς ανθρώπους θα αλλάξει η ζωή τους γιατί δεν θα μπορούν να επιβιώσουν στον τόπο τους. Θα αναγκαστούν να μεταναστεύσουν και εκτιμάται ότι οι κλιματικοί πρόσφυγες θα φτάσουν παγκοσμίως τα 150-200 εκ. μέχρι το 2050.

Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν  για να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή, δηλαδή να περιορίσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου; Όπως είπα τα αέρια του θερμοκηπίου εκπέμπονται κυρίως κατά την παραγωγή και κατανάλωση ενέργειας, που προέρχεται από καύση υδρογονανθράκων. Επομένως στο μέλλον απαιτείται απεξάρτηση από τους λιγνίτες, το πετρέλαιο  και άλλα ορυκτά καύσιμα. Κατά την παραγωγή και κατανάλωση  προϊόντων να χρησιμοποιούνται καθαρές μορφές ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική.

Ένας άλλος τρόπος να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου,εκτός από την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων, είναι η μείωση ενέργειας και πρώτων υλών, που απαιτούνται για την παραγωγή των προϊόντων. Για να μειωθεί η ενέργεια πρέπει να καταναλώνουμε λιγότερο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αυξηθεί η διάρκεια ζωής των προϊόντων, να κατασκευάζονται έτσι ώστε να μη χαλνούν γρήγορα και αναγκαζόμαστε να τα πετάξουμε. Επίσης όταν πλέον δεν τα χρειαζόμαστε να προσπαθούμε για την επαναχρησιμοποίησή τους.

Σήμερα η κοινωνία και η οικονομία βασίζεται στο γραμμικό μοντέλο “παραγωγή -κατανάλωση-απόρριψη” προϊόντος. Όμως τελευταία το μοντέλο αυτό αλλάζει και ο νέος στόχος είναι η μετάβαση από μια γραμμική σε μια κυκλική οικονομία που θα βασίζεται στην ολοκληρωμένη διαχείριση των προϊόντων.

Σύμφωνα με την  κυκλική οικονομία, γίνεται προσπάθεια τα προϊόντα να επαναχρησιμοποιούνται πριν πεταχτούν στην ανακύκλωση ή ως τελικά απόβλητα. Δηλαδή ένα ρούχο δεν το πετάμε έστω στην ανακύκλωση, όταν δεν το θέλουμε αλλά πρώτα προσπαθούμε να επαναχρησιμοποιηθεί και γι αυτό το μεταποιούμε ή το δίνουμε σε κάποιον που το χρειάζεται. Το περιβαλλοντικό όφελος από την επαναχρησιμοποίηση είναι αφενός μεν η μείωση του όγκου και του βάρους των απορριμμάτων, αφετέρου η μείωση στην κατανάλωση ενέργειας και πρώτων υλών, που απαιτούνται για την παραγωγή των προϊόντων.Υπάρχουν πολλά αντικείμενα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, όπως έπιπλα, υπολογιστές, εκτυπωτές, τηλεοράσεις, ιατρικός εξοπλισμός, φάρμακα, οικιακά είδη, ρούχα, γυαλικά, βιβλία και πάρα πολλά ακόμη. Όταν λοιπόν χαλνάει μια συσκευή ή ένα ρούχο προσπαθούμε να το επιδιορθώσουμε και να το επαναχρησιμοποιήσουμε. Έτσι αυξάνουμε το χρόνο ζωής των προϊόντων, μειώνουμε τα απορρίμματα, και έχουμε οικονομία σε πρώτες ύλες και σε ενέργεια. Αλλά όπως είπαμε, κάθε φορά που μειώνουμε την ενέργεια που χρησιμοποιούμε, μειώνουμε και το διοξείδιο του άνθρακα που αποβάλλεται στην ατμόσφαιρα και το οποίο αποτελεί μια από τις κυριότερες αιτίες για την κλιματική αλλαγή. Γι αυτό λοιπόν, είναι καλό τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε να μην χαλνάν εύκολα, να επιδιορθώνονται, να μην είναι μιας χρήσης!

Επίσης μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να επιφέρει η  χρήση ανακυκλωμένων πρώτων υλών. Δηλαδή αν ανακυκλώνουμε το χαρτί, τότε θα μειωθεί ο αριθμός των δένδρων που θα κοπούν προκειμένου να φτιάξουμε χαρτί εξαρχής και επιπλέον δεν θα χρειαστούμε ενέργεια για την κοπή και μεταφορά δένδρων.

Γνωρίζουμε ότι:

Ανακυκλώνοντας 1 τόνο χαρτιού:

• Εξοικονομούνται περίπου 17 δέντρα και 30.000-60.000 λίτρα νερού.
• Εξοικονομούνται 130-170 λίτρα πετρέλαιο.

Όταν ανακυκλώνουμε το χαρτί χρειαζόμαστε 70% λιγότερη ενέργεια απ’ ότι να το κάνουμε από την αρχή κι αυτό συνεπάγεται μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Αλλά,

• Για να ανακυκλωθεί κάποιο χαρτί πρέπει να έχει μέγεθος τουλάχιστον μιας σελίδας Α4. Αυτό σημαίνει ότι σχισμένες σελίδες, εισιτήρια και άλλα χαρτάκια δεν πρέπει να ρίχνονται στους μπλε κάδους.
• Ούτε βρεγμένο ή λερωμένο χαρτί, λερωμένες χαρτοπετσέτες ή κομμάτια  λαδωμένου χαρτιού όχι μόνο δεν ανακυκλώνονται, αλλά αχρηστεύουν και τα υπόλοιπα ανακυκλώσιμα υλικά. Επίσης, χαρτί που έχει βραχεί ακόμη και αν στεγνώσει δεν ανακυκλώνεται. Ακατάλληλα είναι επίσης το χαρτί κουζίνας και το χαρτί υγείας ακόμη και αν είναι καθαρά.

Στην Ελλάδα κάθε χρόνο συγκεντρώνονται για ανακύκλωση 300.000 τόνοι χρησιμοποιημένου χαρτιού κυρίως από μεγάλους παραγωγούς, όπως σούπερ μάρκετ, βιομηχανίες, τυπογραφεία, επιστροφές εφημερίδων και περιοδικών, αλλά και 80.000 τόνοι από σπίτια, γραφεία, κ.α.

Όσον αφορά τα κουτιά από αναψυκτικά, κονσέρβες και άλλα αντικείμενα από αλουμίνιο, όταν τα ανακυκλώνουμε εξοικονομούμε την πρώτη ύλη από την οποία φτιάχνονται, δηλαδή βωξίτη, επίσης ενέργεια όπως και άλλα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους.

Συγκεκριμένα, ανακυκλώνοντας 1 κιλό αλουμίνιο εξοικονομούνται:

• 8 kg βωξίτη
• 4 kg χημικών προϊόντων
• 14 KWh ενέργειας

 ή αλλιώς

Ανακυκλώνοντας αλουμίνιο από 2 κουτιά κονσέρβας εξοικονομούμε ενέργεια για να λειτουργήσουμε μια τηλεόραση επί 6 ώρες.

Και, τα γυάλινα μπουκάλια τι γίνονται; Ξέρουμε ότι το γυαλί δεν αποικοδομείται, αλλά παραμένει για πάντα εκεί που θα το πετάξουμε.

Ανακυκλώνοντας όμως 1 τόνο γυαλιού: Εξοικονομούνται περίπου 12 kg πετρέλαιο.

Ενώ το πλαστικό αποικοδομείται μεν, αλλά σε πάρα πολλά χρόνια. Π.χ  Το πλαστικό µπουκάλι χρειάζεται  450 χρόνια, και το καλαµάκι που θεωρούμε τόσο απαραίτητο για να πιούμε το ποτό μας, όταν είναι πλαστικό χρειάζεται 200 χρόνια για να αποικοδομηθεί και οι γόπες των τσιγάρων επίσης είναι πλαστικές και δεν διασπώνται για τουλάχιστον 10 χρόνια.

Τελευταία υπάρχουν βιοαποδομήσιμα πλαστικά που προέρχονται όχι από πετρέλαιο, αλλά από άμυλο και άλλα φυσικά πολυμερή, π.χ από φύλλα φοίνικα κατασκευάζουν πλαστικά πιάτα. Αυτά διασπώνται με νερό ή με μικροοργανισμούς και μπορούν να κομποστοποιηθούν και να γίνουν λίπασμα για φυτά. Αυτά τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά φαίνεται να είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Είναι όμως απαραίτητο να υπάρχει ενημέρωση και κατάλληλη σήμανση ώστε να μπορούν οι καταναλωτές να τα διακρίνουν. Επιπλέον η τεχνολογία για την αποικοδόμησή τους προς το παρόν, δεν έχει εξελιχθεί επαρκώς ώστε να είναι αποδοτική και οικονομική η χρήση τους.

Το πρόβλημα λοιπόν των πλαστικών είναι πολύ μεγάλο. Ας σκεφτούμε ότι κάθε λεπτό πωλούνται  παγκοσμίως 1.000.000 πλαστικά μπουκάλια τα οποία καταλήγουν στα απόβλητα.

Στις πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιούμε υπάρχει μια μείωση από τότε που επιβλήθηκε ένα μικρό χρηματικό τέλος. Στην Ελλάδα χρησιμοποιούσαμε το χρόνο κάθε άτομο περίπου 300 πλαστικές σακκούλες, και τώρα μετά την επιβολή τέλους, κάθε άτομο χρησιμοποιεί περίπου 60 σακούλες το χρόνο Όμως στη νέα οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής καταγράφεται νέος στόχος: μέχρι τα τέλη του 2025, κάθε άτομο να χρησιμοποιεί περίπου 40 σακούλες το χρόνο .

Οι λεπτές πλαστικές σακούλες μεταφοράς που είναι πεταμένες εδώ και εκεί,όπως και τα αποτσίγαρα προκαλούν μεγάλες καταστροφές, κυρίως όταν φτάνουν στις θάλασσες. Τα βρίσκουμε πλέον μέχρι τα βάθη των ωκεανών.  Κάποιοι εκτιμούν ότι μέχρι το 2050 οι ωκεανοί θα περιέχουν περισσότερο πλαστικό παρά ψάρια. Οι πλαστικές σακούλες συνήθως διασπώνται σε μικρά κομματάκια, μερικές φορές τόσο μικρά που δεν τα βλέπουμε, μικρότερα από 5 mm και αυτά λέγονται μικροπλαστικά. Τα μικροπλαστικά αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Παραμένουν στο νερό για εκατοντάδες χρόνια, περνούν στην τροφική αλυσίδα και στους θαλάσσιους οργανισμούς και τελικά καταλήγουν πιθανόν στο πιάτο μας με άγνωστες επιπτώσεις στην υγεία μας. Θαλάσσιες χελώνες, θαλάσσια θηλαστικά, ψάρια, μύδια, ακόμα και το μικροσκοπικό ζωοπλαγκτόν, καταπίνουν πλαστικά και μικροπλαστικά, μολύνοντας την τροφική αλυσίδα ως τον άνθρωπο. Έτσι υπολογίζεται ότι σήμερα ένας μέσος άνθρωπος καταπίνει έως και 5 γραμμάρια πλαστικό κάθε εβδομάδα! Αλλά, επικίνδυνα πλαστικά “μικροσφαιρίδια” βρίσκονται και σε αφρόλουτρα, κρεμοσάπουνα, απολεπιστικά προσώπου, ακόμα και σε οδοντόκρεμες που χρησιμοποιούμε κάθε μέρα. Στις συσκευασίες των προϊόντων αναφέρονται τα μικροπλαστικά ως πολυαιθυλένιο, πολυπροπυλένιο ή κάτι παρόμοιο. Ένα μπουκαλάκι καθαριστικού προσώπου μπορεί να περιέχει περισσότερα από 330.000 τέτοια πλαστικά μικροσφαιρίδια! Τα συνθετικά ρούχα όπως τα fleece απελευθερώνουν σε κάθε πλύση 1.900 μικροπλαστικές ίνες. Τέτοια μικροπλαστικά, επειδή είναι υπερβολικά μικρά για να μπορούν να φιλτραριστούν, από τον νιπτήρα του μπάνιου μας, ακόμη και από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, καταλήγουν στη θάλασσα, όπου καταναλώνονται κατά λάθος από ψάρια και άλλoυς θαλάσσιους οργανισμούς.

Όσον αφορά την ανακύκλωση των πλαστικών γνωρίζουμε ότι η είναι αρκετά πολύπλοκη διαδικασία, καθώς μία συσκευασία μπορεί να περιέχει παραπάνω από ένα είδος πλαστικού ή πλαστικό σε συνδυασμό με άλλα υλικά, όπως χαρτί και αλουμίνιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ένα τυπικό πλαστικό μπουκάλι για εμφιαλωμένο νερό, το οποίο δεν αποτελείται από ένα μόνο πλαστικό υλικό αλλά από τρία, άλλο για το σώμα του μπουκαλιού, άλλο για το καπάκι και άλλο για την ετικέτα. Για μια ποιοτική ανακύκλωση του μπουκαλιού πρέπει πρώτα να γίνει διαχωρισμός των τριών υλικών, κι αυτό κοστίζει. . Ένα άλλο παράδειγμα σύνθετων συσκευασιών είναι τα τυπικά σακουλάκια από πατατάκια τσιπς τα οποία αποτελούνται συνήθως από 3 ή περισσότερα στρώματα διαφορετικών υλικών, που μπορεί να συμπεριλαμβάνουν και ένα στρώμα αλουμινίου. Η ανακυκλωσιμότητα τέτοιων συσκευασιών αποτελεί ένα τεράστιο ερωτηματικό, με ορισμένες πηγές της αγοράς να δηλώνουν ότι όλα αυτά τα σακουλάκια καταλήγουν στις χωματερές.

Στην πραγματικότητα λοιπόν, είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης μέσω της ανακύκλωσης και μόνο. Γι αυτό το καλύτερο είναι να βγάλουμε το πλαστικό από τη ζωή μας. Έτσι για τα ψώνια μας η καλύτερη και πιο οικολογική λύση, ανεξάρτητα από το κόστος, είναι να έχουμε σακούλα πολλαπλών χρήσεων ή πάνινη σακούλα και για τον καφέ μας να χρησιμοποιούμε το δικό μας ποτήρι. Το καλύτερο είναι να σταματήσει η πλαστική ρύπανση στην πηγή της. Η Greenpeace υποστηρίζει ότι οι μεγάλες εταιρίες πρέπει να εγκαταλείψουν τα πλαστικά μιας χρήσης και να επενδύσουν στην επαναχρησιμοποίηση και σε νέα συστήματα διανομής των προϊόντων.

Και, πού καταλήγουν τα χαλασμένα κινητά τηλέφωνα, οι υπολογιστές, οι τηλεοράσεις, τα πλυντήρια τα ψυγεία και άλλα είδη της τεχνολογίας;

Πολλές ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές περιέχουν επικίνδυνα στοιχεία, όπως βαρέα μέταλλα υδράργυρο, κάδμιο και μόλυβδο. Γι αυτό είναι επικίνδυνη η απόρριψή τους και απαιτείται συγκεκριμένη διαχείριση, ώστε τα βλαβερά υλικά που περιέχουν να μη διαφύγουν στο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό οι ηλεκτρικές συσκευές να παραδίδονται σε ειδικά σημεία συλλογής και να μην καταλήγουν στα πεζοδρόμια, στα σκουπίδια ή ανεξέλεγκτα στη φύση. Στις ευρωπαϊκές χώρες ισχύουν ειδικοί κανόνες για την απόρριψη ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Βασική αρχή είναι ότι πρέπει να γίνεται εξειδικευμένη και περιβαλλοντικά σωστή διαχείριση των συγκεκριμένων αποβλήτων. Σε κάθε περίπτωση αυτό πρέπει να γίνεται στην ίδια τη χώρα. Όμως χιλιάδες τόνοι άχρηστων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών σκουπιδιών μεταφέρονται παράνομα κάθε χρόνο, κυρίως από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε Αφρική και Ασία. Ενώ θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν στις χώρες προέλευσης. Εκεί που μεταφέρονται, σχηματίζονται βουνά από άχρηστο εξοπλισμό και γι αυτό πολλές φορές τον βάζουν φωτιά, ρυπαίνοντας έτσι το έδαφος τα νερά και την ατμόσφαιρα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ έχουν συσσωρευτεί στον πλανήτη πάνω από 50 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρονικών σκουπιδιών.

Εκτός από τα πλαστικά τα ηλεκτρονικά, και τα υλικά συσκευασίας υπάρχουν και τα οργανικά υλικά. Μια τυπική ανάλυση των απορριμμάτων των αστικών κέντρων, δείχνει ότι 40% είναι υλικά συσκευασίας (δηλ. χαρτί, γυαλί και μέταλλα), ενώ το 50% περίπου αποτελείται από οργανικά υλικά δηλαδή κατάλοιπα τροφίμων. Αυτά τα κατάλοιπα τροφίμων  μπορούν να κομποστοποιηθούν , όπως και τα κλαδέματα από πάρκα, δρόμους και κήπους, τα υπολείμματα καλλιεργειών, θερμοκηπίων και καμένων εκτάσεων, τα οργανικά υπολείμματα βιομηχανιών τροφίμων, π.χ. από ντοματοβιομηχανίες και γαλακτοβιομηχανίες, τα κτηνοτροφικά και πτηνοτροφικά απόβλητα, καθώς και τα απόβλητα ελαιοτριβείων και επιπλέον μπορεί να κομποστοποιηθεί η λάσπη που προκύπτει από τους βιολογικούς καθαρισμούς των αστικών υγρών αποβλήτων. Κατά την  κομποστοποίηση τα οργανικά υλικά, όπως τα φυτικά υπολείμματα, μετατρέπονται σε μια πλούσια σκούρα ουσία, που λέγεται κομπόστ ή χούμους και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λίπασμα. Τελευταία όλο και αυξάνεται το ενδιαφέρον για την κομποστοποίηση. Ένας από τους λόγους που την επιβάλλουν, ως βασική μέθοδο για τη διαχείριση των οργανικών αποβλήτων, είναι ότι για τις καλλιέργειες χρειαζόμαστε έδαφος πλούσιο σε οργανική ουσία. Τα ελληνικά εδάφη έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, περίπου (1%) ενώ στη Γερμανία, για παράδειγμα, η περιεκτικότητα των εδαφών είναι 7-8%. Σήμερα, περίπου το 1/3 των ελληνικών εδαφών κινδυνεύουν να ερημοποιηθούν και γι αυτό η ανάγκη εμπλουτισμού τους σε οργανική ουσία είναι τεράστια.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η παρουσία στα απορρίμματα τοξικών όπως οι μπαταρίες και τα φαρμακευτικά παρασκευάσματα. Αυτά επιβαρύνουν το έδαφος, την ατμόσφαιρα και τα νερά και στη συνέχεια τη δημόσια υγεία καθώς οι φαρμακευτικές ουσίες που περιέχουν, επιστρέφουν στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της τροφικής αλυσίδας. Μάλιστα το υπουργείο εκτιμά ότι κάθε χρόνο καταλήγουν στα σκουπίδια φάρμακα αξίας ενός δισεκατομμυρίου ευρώ. Όμως τα ληγμένα και αχρησιμοποίητα φάρμακα μπορούν να συλλέγονται σε ειδικούς κάδους που έχουν τα φαρμακεία. Στη συνέχεια τα άχρηστα φάρμακα θα συγκεντρώνονται αρχικά στις φαρμακαποθήκες και μετά θα μεταφέρονται στο Ινστιτούτο Φαρμακευτικής Έρευνας και Τεχνολογίας, το οποίο έχει την ευθύνη για την αποστολή τους σε εξειδικευμένα κέντρα, όπου αδρανοποιούνται ή καίγονται. Βέβαια όταν τα φάρμακα δεν έχουν λήξει, μπορούν να δοθούν για χρήση στα κοινωνικά φαρμακεία ή ιατρεία, δηλαδή να επαναχρησιμοποιηθούν.

Φίλες και φίλοι,  Η Επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση είναι τρόπος ζωής. Σιγά σιγά φαίνεται να αλλάζει η νοοτροπία των πολιτών, και να ενσωματώνουν την ανακύκλωση στην καθημερινότητά τους με πολλαπλά οφέλη για την ποιότητα ζωής και το περιβάλλον καθώς:

• Μειώνεται ο όγκος των απορριμμάτων τα οποία καταλήγουν στους χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων και έτσι επιμηκύνεται ο χρόνος ζωής των Χ.Υ.Τ.Α.
• Προστατεύεται το περιβάλλον και η υγεία των πολιτών
• Αναβαθμίζεται η ποιότητα ζωής μας
• Εξοικονομούνται πρώτες ύλες και ενέργεια
• Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας στα εργοστάσια ανακύκλωσης

Ας θυμόμαστε ότι στους μπλε κάδους Ανακύκλωσης ρίχνουμε:

• χάρτινες συσκευασίες και χαρτοκιβώτια μεγάλα όπως από ηλεκτρικές συσκευές, αλλά και μικρά όπως κουτιά από χυμούς, γάλα, δημητριακά, μπισκότα, απορρυπαντικά, οδοντόκρεμες, χαρτοσακούλες κ.α.
• γυάλινες συσκευασίες από π.χ. νερό, χυμούς, αναψυκτικά, αλκοολούχα ποτά, βαζάκια τροφίμων κ.α.
• πλαστικές συσκευασίες από μπουκάλια νερού, αναψυκτικά, γιαούρτι, βούτυρο, λάδι, απορρυπαντικά ,από διάφορα είδη καθαρισμού, σαμπουάν, αφρόλουτρα, αποσμητικά, πλαστικές σακούλες, κ.α.
• αλουμινένια κουτάκια από αναψυκτικά, μπύρες και άλλα από γάλα εβαπορέ, καφέ, τόνο, ζωοτροφές, τοματοπολτό,

σχεδόν όλα εκτός από τα υπολείμματα τροφών.Οι συσκευασίες πρέπει να είναι εντελώς άδειες από υπολείμματα, σχεδόν πλυμένες. Όσες συσκευασίες μπορούμε τις τσακίζουμε ή τις διπλώνουμε. Δεν δένουμε τη σακούλα με τα ανακυκλώσιμα, αλλά όταν φτάσουμε στον μπλε κάδο την αδειάζουμε μέσα σε αυτόν και μετά μπορούμε να πετάξουμε και τη σακούλα μας για ανακύκλωση. 

Ας πω και δυο λόγια για τα φυτοφάρμακα. Πολλές φορές βλέπουμε πεταμένες συκευασίες φυτοφαρμάκων που ξέρουμε πόσο επικίνδυνα είναι για τα πουλιά τα ψάρια αλλά και τον άνθρωπο, όταν τα φυτοφάρμακα περάσουν στον υδροφόρο ορίζοντα και μολυνθούν τα νερά.

Και, ας αναλογιστούμε τη ζωή μας χωρίς πρόσβαση σε νερό υγιεινό και πόσιμο. Σήμερα στον αναπτυγμένο κόσμο, θεωρείται δεδομένο ότι αρκεί να ανοίξει κανείς τη βρύση και θα έχει στη διάθεσή του άφθονο, καθαρό γλυκό νερό. Όμως, για να συμβαίνει αυτό και στο μέλλον, πρέπει να προσέξουμε την κατανάλωση νερού, γιατί η ζήτηση νερού από τους ανθρώπους είναι υπερδιπλάσια από την προσφορά νερού που διαθέτει η φύση. Και η ζήτηση είναι μεγάλη κυρίως για τις αγροτικές δραστηριότητες. Στη χώρα μας το 85% της ετήσιας κατανάλωσης νερού, χρησιμοποιείται για τις αγροτικές καλλιέργειες.Οι καλλιέργειες βαμβακιού και καλαμποκιού στον Θεσσαλικό κάμπο απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού. Παρ’ όλο που με τα νερά του Πηνειού ποταμού αρδεύονται περίπου 80.000 στρέμματα, χρησιμοποιούνται επιπλέον και γεωτρήσεις που αναζητούν νερό όλο και πιο βαθιά με κίνδυνο τη δραματική πτώση της στάθμης του υδροφόρου οριζόντα. Λόγω αυτής της υπεράντλησης νερού και της πτώσης της στάθμης των υπογείων υδάτων και επειδή οι λεκάνες απορροής λειτουργούν σαν συγκοινωνούντα δοχεία με τα νερά της θάλασσας, στις περισσότερες παράκτιες περιοχές, το θαλασσινό νερό μπορεί να εισέρχεται στον υδροφόρο ορίζοντα, με αποτέλεσμα στις γεωτρήσεις να αντλείται υφάλμυρο νερό. Ενδεικτικό παράδειγμα, αποτελεί η περιοχή του Αλμυρού Μαγνησίας και γενικά, οι ανατολικές ακτές της Θεσσαλίας έχουν υφαλμυρωθεί. Εξαιτίας της υπεράντλησης και της υφαλμύρωσης έχουν χαθεί πολλά στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, αφού το αλάτι της θάλασσας καταλήγει στο έδαφος και καταστρέφει τη βλάστηση.

Εκτός, όμως, από την υφαλμύρωση μια ακόμη δυσμενής συνέπεια της πτώσης του υπόγειου ορίζοντα είναι και οι συνεχώς εμφανιζόμενες καθιζήσεις και ρηγματώσεις σε διάφορες περιοχές του θεσσαλικού κάμπου όπως ο Ριζόμυλος, το Στεφανοβίκειο και πρόσφατα στο δήμο Κιλελερ.

Και τέλος, το μεγάλο πρόβλημα είναι το πόσιμο νερό, που πρέπει να είναι καθαρό και υγιεινό. Αλλά σε πολλές περιοχές και κυρίως στο Δήμο Κιλελέρ το νερό των γεωτρήσεων περιέχει νιτρικά και βαρέα μέταλλα και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Τα νιτρικά που εμφανίζονται στο νερό εξ αιτίας της υπέρμετρης χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων με σκοπό τη βελτίωση της γεωργικής παραγωγής, είναι πολύ επικίνδυνα. Επίσης υψηλές συγκεντρώσεις αζωτούχων ενώσεων παρατηρούνται όχι μόνο σε περιοχές με αυξημένη γεωργική δραστηριότητα, αλλά επίσης και σε περιοχές όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση ζωικών αποβλήτων. Τα νιτρικά όπως και τα βαρέα μέταλλα προκαλούν βλάβες στην ανθρώπινη υγεία, κυρίως καρκίνο.

Ένας στους πέντε ανθρώπους του πλανήτη δεν διαθέτει επαρκή πρόσβαση σε ασφαλές, καθαρό πόσιμο νερό και σύμφωνα με τα στοιχεία των διεθνών οργανισμών, το 2030, περισσότεροι από πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν θα έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστο σύστημα καθαρισμού του νερού. Η UNESCO υποστηρίζει ότι στις αναπτυσσόμενες χώρες το 80% των ασθενειών συνδέονται με το νερό, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τουλάχιστον 3 εκατομμύρια άνθρωποι να χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο εξαιτίας της κακής ποιότητας πόσιμου νερού που καταναλώνουν. Η UNICEF, από την πλευρά της, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη ζωή εκατομμυρίων παιδιών, καθώς τονίζει ότι καθημερινά πεθαίνουν 6.000 παιδιά από έλλειψη νερού. Περίπου 30 χώρες του τρίτου κόσμου πλήτονται από λειψυδρία. Προβλέπεται ότι η έλλειψη νερού θα αποτελέσει αιτία διαμάχης και συγκρούσεων μεταξύ γειτονικών χωρών, δεδομένου ότι περίπου το 40% των κατοίκων της γης ζει σε χώρες που μοιράζονται με άλλες γειτονικές τους τις ίδιες υδρολογικές λεκάνες. Ας μη πάμε μακριά, διενέξεις για το νερό υπάρχουν το καλοκαίρι και μεταξύ γειτονικών περιοχών του θεσσαλικού κάμπου.

Ερευνητές υπολόγισαν το υδάτινο αποτύπωμα της ανθρωπότητας. Για να υπολογιστεί το υδάτινο αποτύπωμα λαμβάνεται υπόψη εκτός από την κατανάλωση  πόσιμου νερού, το νερό για την καθαριότητα, αλλά και το νερό που χρειάζεται για την παραγωγή και παρασκευή της τροφής, καθώς και όλων των προϊόντων που χρησιμοποιεί ο μέσος άνθρωπος ημερησίως. Ο μέσος άνθρωπος καταναλώνει περίπου 4.000 λίτρα νερού ημερησίως. Υπολογίζεται ότι για να παραχθεί ένα αυγό χρειάζονται 150 λίτρα νερού, για μια φρατζόλα ψωμί 500 λίτρα, για μια μερίδα κρέας περίπου 5000 λίτρα νερού, ενώ για μια εφημερίδα 1000 λίτρα νερού. Και όταν πλένουμε το αυτοκίνητο, τις αυλές, και τις βεράντες και το λάστιχο τρέχει ασταμάτητα, τότε καταναλώνουμε ακόμη περισσότερο νερό.

Προσοχή λοιπόν στην ποσότητα νερού που χρησιμοποιούμε!

Να μην αφήνουμε τις βρύσες και το καζανάκι να στάζουν. Καλύτερα να κάνουμε ντουζ και όχι μπάνιο με γεμάτη τη μπανιέρα. Και ακόμη να μη φυτεύουμε γκαζόν, που απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού. Για να εξοικονομήσουμε νερό, μπορούμε να φυτέψουμε ξηροφυτικά φυτά, όπως κακτοειδή, λεβάντα, δενδρολίβανο, πικροδάφνες και πολλά άλλα που είναι ανθεκτικά και με λιγότερες απαιτήσεις λίπανσης και ποτίσματος, ενώ παράλληλα εναρμονίζονται με το μεσογειακό περιβάλλον. Δηλαδή καλό είναι, είτε για το σπίτι μας είτε για τις καλλιέργειες,  να  επιλέγουμε φυτά τα οποία είναι ανθεκτικά στις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής μας.

Φίλοι και φίλες, ας αγαπήσουμε και ας νιώσουμε υπεύθυνοι για το περιβάλλον που ζούμε καθημερινά, ας επαναχρησιμοποιούμε και ας ανακυκλώνουμε, ας χρησιμοποιούμε κατά το δυνατό λιγότερα πλαστικά, ας φυτεύουμε φυτά που δεν χρειάζονται πολύ νερό και φυτοφάρμακα. Ας συμβάλει η καθεμιά και o καθένας από εμάς στην προστασία του περιβάλλοντος.

Σας ευχαριστώ
Βαρβάρα Παναγιωτίδου
25 Ιουλίου 2021