Με αφορμή το Δάσος των Αγ. Θεοδώρων

Οι πρόσφατες αντιπαραθέσεις που προέκυψαν με αφορμή την υλοτόμηση του δάσους των Αγίων Θεοδώρων και η τοποθέτηση στη Βουλή του αναπληρωτή υπουργού Περιβάλλοντος κ. Τσιρώνη, δημιουργούν έντονο προβληματισμό και προϋποθέσεις  διαλόγου. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αν επιδιώξει το  διάλογο ανταποκρινόμενη  στην  πρόκληση, μπορεί με  στοχευμένες ενέργειες  να ανοίξει νέους δρόμους ανάπτυξης για την περιοχή.

Βασικό πλεονέκτημα της Ραψάνης είναι ότι το φυσικό οικοσύστημα της είναι ενταγμένο στο δίκτυο Natura  2000 και μάλιστα στους δημοσιευμένους στο διαδίκτυο ψηφιοποιημένους χάρτες οι  μπλε και κόκκινες διαγραμμίσεις καταγράφουν το εύρος της έκτασης που χαρακτηρίζεται ως Ζώνη  Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), λόγω της σημαντικής ορνιθοπανίδας της περιοχής. Στο ΦΕΚ 1495/Β/06.09.2010 του Υπουργείου Περιβάλλοντος οι σχετικοί χάρτες και πίνακες κάνουν πλήρη καταγραφή, ενώ παράλληλα περιγράφεται πώς  μια περιοχή ΖΕΠ  μπορεί με βάση συγκεκριμένα κριτήρια να χαρακτηρισθεί ως προστατευόμενο τοπίο ή προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός ή διατηρητέο μνημείο της φύσης (αρ.5), όπως άλλωστε πρότεινε και ο αναπληρωτής υπουργός.

Στο ΦΕΚ60/Α/31/3/2011 με θέμα τη διατήρηση της βιοποικιλότητας καθορίζονται οι ειδικές ρυθμίσεις  της διαχείρισης και της προστασίας του φυσικού χώρου των περιοχών αυτών (αρθ.9 και13). Παράλληλα προσδιορίζεται ο τρόπος προώθησης της επιστημονικής έρευνας από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (αρθ.17) και προβλέπεται η ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας από ακαδημαϊκά και  ερευνητικά ιδρύματα, επιστημονικές εταιρείες, περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις και φορείς που διεξάγουν έρευνα.

Επιπλέον το φυσικό οικοσύστημα της Ραψάνης  θα πρέπει να τοποθετηθεί  σε ένα συνολικό πλαίσιο διαχείρισης σε συνδυασμό με την Κοιλάδα των Τεμπών, ενταγμένη επίσης  στο δίκτυο Natura  2000.

Ο Δήμαρχος άλλωστε σε ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας1 αποκάλεσε τα Τέμπη ως «κοιμώμενο γίγαντα» της αναπτυξιακής πολιτικής. Πιστεύουμε ότι η αφύπνιση του γίγαντα, θα δημιουργήσει μεγάλες αναταράξεις, που θα αγγίξουν όλες τις γειτονικές περιοχές. Αν λοιπόν έχει προετοιμαστεί το πεδίο, μόνον οφέλη μπορεί να προκύψουν και εδώ πρέπει να μπει και να κερδηθεί το στοίχημα από την Τοπική Αυτοδιοίκηση η οποία μπορεί να συμβάλλει:
α) αναθέτοντας την εκπόνηση σχεδίων σε φορείς που διαθέτουν αποδεδειγμένη εμπειρία και τεχνογνωσία για την παρακολούθηση του φυσικού περιβάλλοντος

β)  ενημερώνοντας τους  κατοίκους διότι έχει αποδειχθεί ότι μόνο ο  ενημερωμένος πολίτης συμβάλλει δημιουργικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του τόπου του. Η συσσωρευμένη εμπειρία των κατοίκων για τη διαχείριση του τόπου τους αλλά και το έντονο  συναίσθημα, φορτισμένο από  μνήμες, συχνά έρχονται σε αντιπαράθεση με τη λογική, την επιστήμη,  τα ατομικά συμφέροντα, την κακή διαχείριση και δημιουργούν εντάσεις, συγκρούσεις και  ρήξεις.

Δοκιμασμένες πρακτικές και έρευνες σε άλλες περιοχές της Ελλάδας μπορούν να εξετασθούν  σε σχέση με τα δεδομένα της περιοχής και να ανακοινωθούν με διοργάνωση Ημερίδας ή Συνεδρίου. Αναφέρουμε ως παραδείγματα: α) την έρευνα του Β. Νιτσιάκου για τα δάση βαλανιδιάς στο Πεκλάρι, χωριό της Κόνιτσας, β) τις έρευνες για την βαλανιδιά του τμήματος Δασοπονίας Καρπενησίου του ΤΕΙ Λαμίας. Αναγκαίες όμως είναι οι απόψεις και άλλων Πανεπιστημιακών ή Τεχνολογικών Ιδρυμάτων, η εμπειρία του Ινστιτούτου Δασικών ερευνών, η  εμπειρία του Δασαρχείου Λάρισας, αλλά και οι απόψεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Λάρισας.

Η διεθνής συνάντηση για τα πολιτιστικά τοπία σε περιοχές Natura 2000 που διοργάνωσε το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς,2 εστίασε στο νέο μοντέλο ανάπτυξης, που δεν διαχωρίζει το φυσικό περιβάλλον από το πολιτιστικό. Ήδη η Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων Δέσποινα Χατζή- Βαλλιάνου  διατύπωσε  την τεκμηριωμένη πρόταση της για οικο-εθνο-αρχαιολογικό πάρκο στην περιοχή,3 που αφορά και τη Ραψάνη.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η νέα αυτή πρόκληση μακριά από αντιπαραθέσεις και  σκοπιμότητες θα σηματοδοτήσει μια νέα αντίληψη με στόχο α) την προσέλκυση επισκεπτών β) τη δημιουργία ευκαιριών για τη δραστηριοποίηση των νέων, με προϋπόθεση την  ενημέρωση  για τις παραγωγικές δυνατότητες της περιοχής γ)την αύξηση των εσόδων όσων παράγουν  προϊόντα δ) την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των κατοίκων και των επισκεπτών.
Ενδεικτικά προτείνουμε:

Α) Τη χάραξη πολιτιστικών διαδρομών με «θεματικούς προορισμούς»:

Θρησκευτικού- αρχαιολογικού περιεχομένου:

– Ξωκλήσια  εκκλησίες του χωριού – Εκκλησιαστικό Μουσείο.

– Τεκές Χασάν Μπαμπά – Αγία Παρασκευή – Άγιοι Θεόδωροι

Οικολογικού περιεχομένου:

– παρατήρηση,   καταγραφή  φυτών και  δένδρων

– ιδιότητες,  μύθοι, συμβολισμοί, λαϊκές παραδόσεις

• Δρόμοι του κρασιού: επισκέψεις στα αμπέλια και στα οινοποιεία, βιωματικές δράσεις  (συμμετοχή σε όσες εργασίες είναι δυνατόν)- Μουσείο Οίνου και  Αμπέλου
• Λογοτεχνικές και ιστορικές διαδρομές  με επίκεντρο τη Βιβλιοθήκη.
•  Πεζοπορία σε χαραγμένα μονοπάτια

Β) Την αναζήτηση και γνωστοποίηση όλων των πειραματισμών με βάση τους  καρπούς  του δάσους, όπως  τα βαλανίδια, τα κράνα, τα κούμαρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην Τζια η Αμερικανίδα Marcie Mayer που ζωντάνεψε την οικονομία του νησιού.

Παρά την αρχική  δυσπιστία των ντόπιων, δημιούργησε μια οικογενειακή μονάδα που παράγει αλεύρι, ζωοτροφές, ακόμη και φυτικά καλλυντικά αποκλειστικά και μόνο από τις βαλανιδιές του νησιού, τα οποία διατίθενται κυρίως μέσω Διαδικτύου στο εξωτερικό, ενώ ο φούρνος της επιχείρησης παράγει  «βαλανιδόψωμο» και μπισκότα.

Πιστεύουμε λοιπόν ότι οι ξεχασμένοι και άγνωστοι θησαυροί του τόπου, αλλά και το δάσος των Αγίων Θεοδώρων μας προκαλούν να υιοθετήσουμε νέες αντιλήψεις που  απαιτούν τον σεβασμό όλων τόσο στη φυσική  όσο και στην  πολιτιστική κληρονομιά.

ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΡΑΨΑΝΗΣ